Ποια είναι η συλλογιστική της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας;

«Ταράσσει τοὺς ἀνθρώπους οὐ τὰ πράγματα, ἀλλὰ τὰ περὶ τῶν πραγμάτων δόγματα»

– Επίκτητος-

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία βασίζεται στην αρχή ότι δεν είναι το γεγονός που μας κάνει να μην αισθάνομαστε καλα, αλλά οι σκέψεις μας για το συγκεκριμένο γεγονός.

Παράδειγμα

Δύο άτομα βρίσκονται σε ένα πάρτι χωρίς να γνωρίζουν καλά τους παρευρισκόμενους. Το ένα άτομο, κατά τη διάρκεια του πάρτι νιώθει ευχάριστα και διασκεδάζει, είτε χορεύοντας, είτε μιλώντας με τους άλλους κ.ο.κ. Το άλλο άτομο νιώθει άγχος και είτε τρώει ή πίνει μόνο του, είτε κάθεται στον καναπέ, συμμετέχοντας λιγότερο στην αλληλεπίδραση με τους άλλους. Και για τους δύο, η κατάσταση είναι η ίδια: βρίσκονται σε ένα πάρτι χωρίς να γνωρίζουν καλά τους παρευρισκόμενους, ωστόσο, παρατηρούνται διαφορές στα συναισθήματά τους και στον τρόπο που συμπεριφέρονται. Το πρώτο άτομο εμφανίζεται ως κοινωνικό και κεφάτο ενώ το δεύτερο άτομο παρουσιάζεται ως μοναχικό και αγχώδες. Στις διαφορές αυτές (συναίσθημα και συμπεριφορά) έρχεται να προστεθεί μια ακόμα διαφορά: η σκέψη. Το πρώτο άτομο, λοιπόν, μπορεί να σκέφτεται: «Είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσω καινούριους ανθρώπους. Είναι φοβερό πάρτι! Περνάω τέλεια! Οι καλεσμένοι είναι πολύ συμπαθητικοί!». Το δεύτερο άτομο ενδεχομένως σκέφτεται: «Δεν γνωρίζω κανένα, νιώθω πολύ άβολα. Όλοι θα με κοιτάζουν και θα λένε ότι δεν ταιριάζω εδώ μέσα….».
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι δεν είναι η κατάσταση που μας δημιουργεί κάθε φορά τα συναισθήματά μας, αλλά ο τρόπος που ερμηνεύουμε την κατάσταση.

Η αναγνώριση της επιρροής των νοητικών διαδικασιών (των σκέψεων) στις συναισθηματικές και συμπεριφοριστικές αντιδράσεις, διαμόρφωσε το βασικό πυρήνα της ΓΣΘ.

Η νοητική επεξεργασία του ατόμου αφορά σε σκέψεις γύρω από τον εαυτό του, τους άλλους/το περιβάλλον του και το μέλλον.

Πώς, όμως, μπορεί να γνωρίζει κανείς πότε οι νοητικές λειτουργίες (οι σκέψεις) δεν είναι βοηθητικές ή είναι μη λειτουργικές;

Σύμφωνα με τον Beck, τον ιδρυτή της ΓΣΘ, στην καθημερινότητα μας λειτουργούμε ως πρακτικοί επιστήμονες. Όταν δηλαδή ερχόμαστε αντιμέτωποι με οποιαδήποτε κατάσταση, παρατηρούμε, διατυπώνουμε υποθέσεις, ελέγχουμε την εγκυρότητά τους και συνάγουμε συμπεράσματα, τα οποία λειτουργούν ως οδηγός συμπεριφοράς σε μελλοντικές καταστάσεις. Ακόμη και αν κάνουμε λάθη στην εκτίμηση μιας κατάστασης ή στις δυνατότητές μας, είμαστε σε θέση να επανεκτιμήσουμε την κατάσταση και να την προσεγγίσουμε με τρόπο μεθοδικό, επινοώντας εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης.

Επί της ουσίας, κάνουμε χρήση πειραματικών μεθόδων χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Όταν επομένως οι υποθέσεις μας είναι εσφαλμένες (δυσλειτουργική νοητική επεξεργασία), τότε αδυνατούμε να επιλύσουμε επιτυχώς τις δυσκολίες που μας παρουσιάζονται, και βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε αυτό που στη Γνωσιακή Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία ονομάζεται φαύλος κύκλος και, συνεπώς, αδυνατούμε να προσαρμοστούμε.

Επομένως, ο λειτουργικός τρόπος σκέψης δεν είναι η θετική σκέψη («όλα θα πάνε καλά, τα πράγματα είναι μια χαρά») αλλά η ρεαλιστική. Η ρεαλιστική σκέψη αναζητά την αντικειμενική εκτίμηση μιας κατάστασης καθώς επίσης και τους πιθανούς τρόπους διαχείρισής της.

Παράδειγμα φαύλου κύκλου

Η Μ. θέλει να είναι πολύ καλή στη δουλειά της και να μην αφήνει περιθώρια για λάθη. Η αρνητική/μη ρεαλιστική σκέψη που κάνει πίσω από αυτό είναι: «Αν κάνω λάθος, θα είναι απόδειξη ότι δεν είμαι ικανή για αυτή τη θέση». Αυτή η σκέψη γεννά το συναίσθημα του άγχους, με αποτέλεσμα να παραμένει περισσότερες ώρες στη δουλειά για να ελέγξει και να τελειοποιήσει την εργασία που της ανατέθηκε ή/και ακόμα να παίρνει εργασία και στο σπίτι της (συμπεριφορά). Όλη αυτή η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα η Μ. να παραμερίζει την προσωπική της ζωή, να νιώθει συνεχώς πίεση χρόνου και να είναι εξαντλημένη τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.

Αυτή η πίεση και η εξάντληση που νιώθει η Μ. της αυξάνει το άγχος της για το αν θα κάνει κάποιο λάθος στη δουλειά της με αποτέλεσμα να αφιερώνει ακόμα περισσότερο χρόνο στη δουλειά και να βιώνει ακόμα μεγαλύτερη πίεση.

Ποια είναι η αποτελεσματικότητα της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας;

Υπάρχει μια πληθώρα ερευνητικών δεδομένων που αποδεικνύουν ότι η Γνωσιακή Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία λειτουργεί αποτελεσματικά στη θεραπεία της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών, καθώς και μιας σειράς άλλων ψυχολογικών δυσκολιών και καταστάσεων. Τα ερευνητικά αυτά δεδομένα έχουν αξιολογηθεί προσεκτικά από διεθνείς αρμόδιους φορείς, όπως το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Κλινικής Αριστείας (NICE) της Μεγάλης Βρετανίας.

Οι Γνωσιακοί Συμπεριφορικοί Ψυχοθεραπευτές είναι συνήθως επιστήμονες από το χώρο της υγείας, όπως ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, νοσηλευτές ψυχικής υγείας, ψυχίατροι, κλπ.

Σε τι μπορεί να βοηθήσει η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία;

• Καθημερινές δυσκολίες / επίλυση προβλημάτων (χαμηλή αυτοεκτίμηση, αναβλητικότητα, διεκδικητικότητα, διαχείριση χρόνου κλπ.)
• Συναισθηματικές δυσκολίες (ζήλια, διαπροσωπικές δυσκολίες κλπ.)
• Διαχείριση θυμού
• Αγχώδεις διαταραχές (συμπεριλαμβανομένων των κρίσεων πανικού και της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες – PTSD)
• Κατάθλιψη
• Πένθος
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Διπολική διαταραχή
• Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης
• Χρόνιος πόνος
• Σωματικά συμπτώματα χωρίς ιατρική διάγνωση
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Σεξουαλικές διαταραχές 

  Η Γνωσιακή Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό και συνέργεια με φαρμακευτική αγωγή που έχει συνταγογραφηθεί από τον ψυχίατρό σας. Μπορείτε, επίσης, να χρησιμοποιήσετε τη Γνωσιακή Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία από μόνη της, εάν αυτό επιτρέπεται από τη φύση και την ένταση του προβλήματός σας. Αυτή είναι μια απόφαση που μπορείτε να λάβετε σε συνεργασία με το θεραπευτή σας.

Συστημικη Ψυχοθεραπεια